بیست و سوم محرم سال ۱۶۹ هجری: مرگ مهدی عباسی

مهدی ابن‌منصور دوانقی، سومین خلیفه طایفه بنی‌عباس، در سال ۱۵۸ هجری پس از مرگ پدرش منصور، بنا به وصیت کتبی و شفاهی او، به مقام خلافت اسلامی نایل آمد.

گرچه ابوالعباس سفاح، نخستین خلیفه عباسی توصیه کرده بود که پس از وی، برادرش منصور، و پس از منصور، پسرعموی‌شان عیسی ابن‌موسی ابن‌علی، به مقام خلافت نایل آیند. اما پس از آن‌که منصور به خلافت رسید، پسرعمویش عیسی را از این مقام محروم و معزول کرد و فرزند خویش مهدی را به ولایت‌عهدی برگزید.

مهدی عباسی نیز هنگامی که به کرسی خلافت نشست، راه پدرش را ادامه داد و عیسی ابن‌موسی را از ولایت عهدی معزول و فرزند خویش هادی را به این مقام منصوب کرد.

مهدی عباسی در اواخر عمرش از ولایت‌عهدی فرزندش هادی، دل‌زده و پشیمان شد و تصمیم گرفت فرزند دیگرش هارون را به این مقام منصوب کند، به همین جهت، هادی را که در گرگان به‌سر می‌برد به بغداد فراخواند، تا به‌طور رسمی وی را از ولایت‌عهدی معزول و هارون را ولی‌عهد خود معرفی کند. اما هادی، اعتنایی به پیام پدر نکرد و هم‌چنان در گرگان به‌سر می‌برد و خود را ولی‌عهد می‌دانست.

چنین رفتاری از وی، موجب نگرانی و رنجش خاطر پدرش گردید و وی را ناگزیر کرد که به‌سوی گرگان حرکت و هادی را در آن‌جا توبیخ و از ولایت‌عهدی معزول کند. ولیکن هنگامی که از بغداد خارج شد و به ماسبذان (از بلاد دینور و حدود کلهر، واقع در غرب ایران) رسید، مرگش فرارسید و در همان جا وفات یافت.

پس از مرگش، فرزندش هادی از گرگان به بغداد شتافت و لباس خلافت پوشید و از مردم برای خویش بیعت گرفت و برادرش هارون نیز با وی بیعت و اظهار پیروی نمود.^(۱)

1. تاریخ ابن‌خلدون، ج ۲، ص ۳۰۸، و ص ۳۱۹؛ وقایع الایام (شیخ عباس قمی)، ص ۱۶۴.